Wraz z początkiem lipca weszła w życie ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy- Kodeks postępowania karnego oraz innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247). Wspomniana nowelizacja wprowadziła szereg nowych rozwiązań dotychczas nieznanych na gruncie kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego, a także istotnie zmodyfikowała uprzednio istniejące instytucje prawa karnego. Na łamach naszego bloga będziemy starali się systematycznie przedstawiać przynajmniej niektóre zmiany, które nastąpiły wskutek wejścia w życie wyżej opisanej ustawy.
1 lipca 2015 r. zaczął obowiązywać art. 59a kodeksu karnego (dalej zwanego k.k.), stanowiący wyłom w procesowej zasadzie legalizmu oraz wprowadzający instytucję umorzenia postępowania karnego na wniosek pokrzywdzonego w przypadku pojednania się sprawcy z pokrzywdzonym. Zgodnie z § 1 przytoczonego artykułu, jeśli przed rozpoczęciem przewodu sądowego w pierwszej instancji (czyli przed przedstawieniem przez oskarżyciela na rozprawie zarzutów oskarżenia) sprawca, który nie był uprzednio skazany za przestępstwo umyślne z użyciem przemocy, pojednał się z pokrzywdzonym i naprawił szkodę lub zadośćuczynił wyrządzonej krzywdzie, a pokrzywdzony złoży stosowny wniosek to postępowanie karne podlega umorzeniu. Warunkiem zastosowania wskazanej instytucji jest także to, aby postępowanie toczyło się w sprawie o występek spowodowania średniego uszczerbku na zdrowiu lub o występek zagrożony karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności, a więc np. w sprawie o naruszenie praw pracowniczych. W odniesieniu do występków przeciwko mieniu wskazany limit jest wyższy i wynosi 5 lat pozbawienia wolności co oznacza, że przedstawiana instytucja może znaleźć zastosowanie np. w sprawie o kradzież zwykłą, przywłaszczenie, paserstwo lub o zabór cudzego pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia.
Należy pamiętać, że w sytuacji, gdy występek zostanie popełniony na szkodę więcej niż jednego pokrzywdzonego warunkiem zastosowania instytucji z art. 59a k.k. jest pojednanie się, naprawienie przez sprawcę szkody oraz zadośćuczynienie za wyrządzoną krzywdę w stosunku do wszystkich pokrzywdzonych co wynika wprost z art. 59a § 2 k.k. . W konsekwencji art. 59a k.k. nie znajdzie zastosowania w odniesieniu do tzw. przestępstw bez ofiar, a także wówczas, gdy nie uda się ustalić pokrzywdzonego lub wszystkich pokrzywdzonych.
Warto także wskazać, że ustawodawca przewiduje możliwość odstąpienia od stosowania opisywanej instytucji w sytuacji, gdy zachodzić będzie szczególna okoliczność uzasadniająca, że umorzenie postępowania byłoby sprzeczne z potrzebą realizacji celów kary. Oznacza to, że na gruncie art. 59a k.k. umorzenie postępowania ma charakter względnie obligatoryjny w konsekwencji czego sprawca, który będzie chciał skorzystać z dobrodziejstwa tej instytucji nie uzyskuje żadnej gwarancji, że rzeczywiście dojdzie do umorzenia.
Podsumowując te krótkie rozważania na temat art. 59a k.k. wskazać należy, że przytoczony przepis jest kolejnym przejawem konsensualizmu w polskim prawie karnym, albowiem stwarza możliwość zawarcia przez uczestników postępowania karnego (w tym przypadku przez sprawcę i pokrzywdzonego) porozumienia co do sposobu jego rozstrzygnięcia. Wprowadzenie przedmiotowej instytucji do porządku prawnego wydaje się zasługiwać na ocenę pozytywną i przemawia za tym kilka czynników. Po pierwsze zachęcą ona sprawcę do pojednania się z pokrzywdzonym i naprawienia mu wyrządzonej przestępstwem szkody dzięki czemu interes pokrzywdzonego powinien ulec pełnemu zaspokojeniu. Po drugie pozwala na ograniczenie liczby spraw rozpatrywanych przez sądy, które obecnie borykają się z ich nadmiarem. Z ostateczną oceną tej nowej regulacji należy jednak wstrzymać się do czasu, gdy będzie ona już przez dłuższy czas funkcjonować w praktyce wymiaru sprawiedliwości.
Komentarze